Według nowych przepisów wymiana prawa jazdy to obowiązek, który dotyczy każdego kierowcy – zarówno tych posiadających bezterminowe uprawnienia, jak i tych, którzy otrzymali dokument po 2013 roku. W poniższym artykule omówimy, kiedy i w jakich okolicznościach musisz wymienić prawo jazdy, jakie są najnowsze przepisy oraz jak przebiega cały proces. Przedstawimy również, jakie formalności są z tym związane, a także, w jakich przypadkach wymiana prawa jazdy jest obligatoryjna, niezależnie od terminu ważności dokumentu.
Prawo jazy bezterminowe i terminowe – co warto wiedzieć?
Na początku warto wyjaśnić, że przepisy dotyczące terminu ważności prawa jazdy zmieniły się w 2013 roku. Zanim przejdziemy do kwestii wymiany dokumentów, omówmy różnice między prawami jazdy wydanymi przed i po tej dacie:
- Prawo jazdy wydane przed 19 stycznia 2013 r.
Kierowcy, którzy otrzymali prawo jazdy przed tą datą, mieli możliwość posiadania uprawnień bezterminowych, czyli takich, które nie wymagały odnawiania co określony czas. W praktyce oznaczało to, że raz wydane prawo jazdy było ważne do końca życia, chyba że zaistniały inne okoliczności (np. zmiana danych osobowych). - Prawo jazdy wydane po 19 stycznia 2013 r.
Zgodnie z nowymi przepisami, prawa jazdy wydawane od tej daty mają ograniczony okres ważności. Okres ten wynosi maksymalnie 15 lat dla większości kategorii prawa jazdy, takich jak A, B, AM i inne.
Wymiana bezterminowych prawo jazdy – co mówi ustawa?
Dla kierowców posiadających bezterminowe prawo jazdy ważna jest nowelizacja ustawy o kierujących pojazdami, która wprowadziła obowiązek wymiany tych dokumentów. W praktyce oznacza to, że każdy, kto otrzymał prawo jazdy przed 19 stycznia 2013 roku, będzie musiał je wymienić najpóźniej do 2033 roku.
Wymiana bezterminowego prawa jazdy rozpocznie się 19 stycznia 2028 roku i potrwa do 18 stycznia 2033 roku. Każdy kierowca, który posiada taki dokument, będzie musiał złożyć wniosek o wydanie nowego prawa jazdy z określonym terminem ważności – maksymalnie na 15 lat. Warto jednak pamiętać, że wymiana bezterminowego prawa jazdy nie będzie wymagała dołączenia aktualnych badań lekarskich, a jedynie wniesienia opłaty za wydanie nowego dokumentu.
Prawo jazdy wydane po 2013 roku – kiedy należy je wymienić?
Prawo jazdy wydane po 19 stycznia 2013 roku jest terminowe. Oznacza to, że dokument ten ma ograniczony okres ważności, który zależy od kategorii prawa jazdy oraz stanu zdrowia kierowcy. W związku z tym jego wymiana jest obowiązkowa. Standardowa data ważności wynosi 15 lat, jednak w niektórych przypadkach, np. problemów zdrowotnych, okres ten może być skrócony.
Prawa jazdy kategorii B, AM, A1, A2, A, B1, C, D oraz innych są wydawane na okres do 15 lat. Jeżeli kierowca ma problemy zdrowotne, takie jak problemy ze wzrokiem lub słuchem, prawo jazdy może być wydane na krótszy czas, np. 5 lat, 2 lata, a nawet rok. Decyzję w tej sprawie podejmuje lekarz na podstawie orzeczenia lekarskiego.
Czy wymienić prawo jazdy po zmianie danych osobowych?
Prawo jazdy należy również wymienić w przypadku zmiany danych osobowych, np. zmiany nazwiska po ślubie. W takiej sytuacji masz 30 dni na zgłoszenie zmiany i wymianę dokumentu. Dotyczy to również przypadków, w których zmieniłeś swoje imię. Zmiana miejsca zamieszkania nie powoduje już konieczności wymiany prawa jazdy, ponieważ od 4 marca 2019 roku na nowych dokumentach nie umieszcza się adresu zamieszkania.
Wymiana prawa jazdy po utracie dokumentu przez kierowcę
Kierowcy, którzy utracili prawo jazdy (np. wskutek zgubienia, kradzieży lub zniszczenia), muszą również wystąpić o wydanie nowego dokumentu. W takiej sytuacji konieczne jest złożenie wniosku o wydanie wtórnika prawa jazdy. Wniosek ten można złożyć osobiście, pocztą lub online za pośrednictwem portalu ePUAP. W przypadku utraty dokumentu należy również złożyć oświadczenie, w którym zadeklarujesz, że podajesz prawdziwe informacje pod groźbą odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Badania lekarskie – kto musi je przejść przed wymianą prawa jazdy?
Nie wszyscy kierowcy muszą przechodzić badania lekarskie przed wymianą prawa jazdy. W przypadku osób, które wymieniają prawo jazdy z powodu utraty dokumentu, zmiany nazwiska lub na skutek zmiany przepisów, nie ma konieczności przechodzenia badań lekarskich.
Jednak kierowcy zawodowi oraz osoby, które posiadają prawo jazdy na krótszy okres ze względu na stan zdrowia, muszą dostarczyć aktualne orzeczenie lekarskie. Dla kierowców zawodowych przepisy są bardziej rygorystyczne – osoby poniżej 60. roku życia muszą przedstawiać zaświadczenie co 5 lat, natomiast osoby powyżej 60. roku życia – co 30 miesięcy.
Jak złożyć wniosek o wymianę prawa jazdy?
Wniosek o wymianę prawa jazdy można złożyć na kilka sposobów: osobiście, pocztą lub przez internet za pośrednictwem portalu ePUAP. Składanie wniosku online staje się coraz bardziej popularne, ponieważ pozwala na załatwienie formalności bez wychodzenia z domu. Wystarczy założyć konto na portalu ePUAP, zalogować się za pomocą profilu zaufanego lub bankowości elektronicznej i postępować zgodnie z instrukcjami.
Do wniosku o wymianę prawa jazdy musisz dołączyć:
- aktualne zdjęcie,
- dotychczasowe prawo jazdy (jeśli je posiadasz),
- orzeczenie lekarskie (jeśli jest wymagane),
- dowód uiszczenia opłaty.
Koszt wymiany prawa jazdy
Koszt wymiany prawa jazdy w 2024 roku wynosi 100 zł za wydanie nowego dokumentu. W przypadku, gdy konieczne jest przeprowadzenie badań lekarskich, należy doliczyć koszty badania, które wynoszą około 200 zł. Jeśli zgubisz lub zniszczysz dokument, również będziesz musiał zapłacić za jego wydanie.
Czas oczekiwania na nowy dokument prawa jazdy
Czas oczekiwania na nowe prawo jazdy wynosi zazwyczaj do 9 dni roboczych, licząc od momentu złożenia wniosku. W niektórych przypadkach, np. jeśli pojawią się wątpliwości co do danych kierowcy, procedura może potrwać dłużej – nawet do 2 miesięcy.
Co grozi za jazdę bez ważnego prawa jazdy?
Kiedy wsiadasz do samochodu, nie musisz mieć przy sobie prawa jazdy – podczas kontroli drogowej nie jest już wymagane fizyczne okazanie tego dokumentu. Jednak należy odróżnić brak samego dokumentu od braku uprawnień do prowadzenia pojazdu. W przypadku jazdy bez uprawnień przepisy przewidują surowe kary.
Za prowadzenie pojazdu bez wymaganych uprawnień grozi:
- areszt, ograniczenie wolności lub grzywna nie mniejsza niż 1500 zł (maksymalnie 30 000 zł), a dodatkowo sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
- kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, jeśli kierowca złamie sądowy zakaz prowadzenia pojazdów.
Taryfikator mandatów przewiduje również karę 300 zł dla właściciela pojazdu, który pozwala na jego prowadzenie osobie bez uprawnień. Jeśli natomiast pojazd będzie holowany przez taką osobę, grozi dodatkowa kara 250 zł.